Osip Mandelsztam (1891-1938) – rosyjski poeta i prozaik, jeden z najwybitniejszych rosyjskich poetów XX w. urodził się w Warszawie, a zmarł w łagrze pod Władywostokiem. Klasyk literatury światowej i ofiara wielkiej czystki w ZSRR. Dwukrotnie aresztowany przez sowieckie władze. Najprawdopodobniej pretekstem pierwszego zatrzymania był wiersz („Żyjemy tu, nie czując pod stopami ziemi”) krytyczny wobec Stalina, napisany w listopadzie 1933. Przywódca ZSRR podobno osobiście wydał rozkaz aresztowania poety. Skazany na zsyłkę, z której został zwolniony w 1937. NKWD przyszło po niego po raz drugi w maju 1938. Wówczas dostał wyrok pięciu lat przymusowej pracy. Jego ciało wrzucono do zbiorowej mogiły i nigdy nie ustalono prawdziwego miejsca pochówku poety.

Wisława Szymborska (1923-2012) – polska poetka, eseistka, krytyczka, tłumaczka, felietonistka. Laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1996), członkini założycielka Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (1989), członkini Polskiej Akademii Umiejętności (1995), dama Orderu Orła Białego. Jej skromny ilościowo dorobek poetycki (opublikowała ok. 350 wierszy) zawsze znajdował uznanie krytyki i czytelników. Jej twórczość charakteryzuje obecność filozoficznych i moralnych dylematów, refleksyjność, związek między wiecznym a chwilowym, istniejącym i nieistniejącym, ironia bliska grotesce, lakoniczna metafora i racjonalna konstrukcja wiersza. Tłumaczyła na język polski utwory poetów francuskich.

Kinga Preis (1971) – aktorka teatralna i filmowa, absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej we Wrocławiu. W latach 1995-2012 występowała w Teatrze Polskim we Wrocławiu. W 2001 czytelnicy miesięcznika „Film” przyznali jej Złotą Kaczkę dla najlepszej aktorki roku. W 2006 została laureatką Nagrody im. Zbyszka Cybulskiego dla „młodych aktorów wyróżniających się wybitną indywidualnością”. Jest pięciokrotną laureatką Polskiej Nagrody Filmowej, zdobyła także 10 nominacji, przez co stała się najczęściej nagradzaną i nominowaną aktorką w historii tej nagrody.

Irina Jermołowa (1969) – rosyjska aktorka teatralna i filmowa, Zasłużona Artystka Federacji Rosyjskiej, laureatka nagrody Swierdłowskiego Oddziału Związku Działaczy Teatralnych (STD), laureatka Nagrody gubernatora obwodu swierdłowskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie literatury i sztuki. Grała w Kirowskim obwodowym Teatrze Dramatycznym, w Teatrze Miejskim w Kamieńsku Uralskim, współpracowała z jekaterynburskim Teatrem Kolady. Od 1994 jest aktorką Swierdłowskiego Akademickiego Teatru Dramatu, współpracuje również ze Swierdłowskim Akademickim Teatrem Muzycznym.

Stanisław Barańczak (1946-2014) – poeta, tłumacz, krytyk literacki, eseista. Jeden z najważnieszych przedstawicieli „Nowej fali: w poezji polskiej lat 60., wybitny tłumacz z angielskiego, niemieckiego i rosyjskiego (m.in. poezji Osipa Mandelsztama i Józefa Brodskiego – z tym ostatnim łączyła go wieloletnia przyjaźń). Aktywny uczestnik polskiego ruchu protestacyjnego, działacz Komitetu Obrony Robotników, członek „Solidarności”. Po wprowadzeniu w 1981 r. w Polsce stanu wojennego wyemigrował od USA. Wykładał na Uniwersytecie Harvarda, gdzie objął katedrę języka i literatury polskiej na wydziale slawistyki.

Natalia Astafiewa (1922-2016) – poetka, tłumaczka poezji polskiej. Od 1972 roku drukowała wielkie cykle wierszy poetów polskich w czasopiśmie „Inostrannaja literatura”. Przetłumaczyła wiersze ponad 50 polskich poetów, m.in. Juliana Tuwima, Leopolda Staffa, Bolesława Leśmiana, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Wisławy Szymborskiej, Ewy Lipskiej.

Мы живём, под собою не чуя страны
Осип Мандельштам

Мы живём, под собою не чуя страны,
Наши речи за десять шагов не слышны,
А где хватит на полразговорца,
Там припомнят кремлёвского горца.
Его толстые пальцы, как черви, жирны,
А слова, как пудовые гири, верны,
Тараканьи смеются усища,
И сияют его голенища.

А вокруг него сброд тонкошеих вождей,
Он играет услугами полулюдей.
Кто свистит, кто мяучит, кто хнычет,
Он один лишь бабачит и тычет,
Как подкову, кует за указом указ:
Кому в пах, кому в лоб, кому в бровь, кому в глаз.
Что ни казнь у него – то малина
И широкая грудь осетина.

Żyjemy tu, nie czując pod stopami ziemi
Osip Mandelsztam | Tłum. Stanisław Barańczak

 Żyjemy tu, nie czując pod stopami ziemi,
Nie słychać i na dziesięć kroków, co szepczemy,
A w półsłówkach, półrozmówkach naszych
Cień górala kremlowskiego straszy.
Palce tłuste jak czerwie, w grubą pięść układa,
Słowo mu z ust pudowym ciężarem upada.
Śmieją się karalusze wąsiska
I cholewa jak słońce rozbłyska.

Wokół niego hałastra cienkoszyich wodzów:
Bawi go tych usłużnych półludzików mozół.
Jeden łka, drugi czka, trzeci skrzeczy,
A on sam szturcha ich i złorzeczy.
I ukaz za ukazem kuje jak podkowę –
Temu w pysk, temu w kark, temu w brzuch, temu w głowę.
Miodem kapie każda nowa śmierć
Na szeroką osetyńską pierś.

Pierwsza fotografia Hitlera
Wisława Szymborska

A któż to jest ten mały dzidziuś w kaftaniku?
Toż to mały Adolfek, syn państwa Hitlerów!
Może wyrośnie na doktora praw?
Albo będzie tenorem w operze wiedeńskiej?
Czyja to rączka, czyja, uszko, oczko, nosek?
Czyj brzuszek pełen mleka, nie wiadomo jeszcze:
drukarza, konsyliarza, kupca, księdza?
Dokąd te śmieszne nóżki zawędrują, dokąd?
Do ogródka, do szkoły, do biura, na ślub
może z córką burmistrza?

Bobo, aniołek, kruszyna, promyczek,
kiedy rok temu przychodził na świat,
nie brakło znaków na niebie i ziemi:
wiosenne słońce, w oknach pelargonie,
muzyka katarynki na podwórku,
pomyślna wróżba w bibułce różowej,
tuż przed porodem proroczy sen matki:
gołąbka we śnie widzieć - radosna nowina,
tegoż schwytać - przybędzie gość długo czekany.
Puk puk, kto tam, to stuka serduszko Adolfka.

Smoczek, pieluszka, śliniaczek, grzechotka,
chłopczyna, chwalić Boga i odpukać, zdrów,
podobny do rodziców, do kotka w koszyku,
do dzieci z wszystkich innych rodzinnych albumów.
No, nie będziemy chyba teraz płakać,
pan fotograf pod czarną płachtą zrobi pstryk.

Atelier Klinger, Grabenstrasse Braunau,
a Braunau to niewielkie, ale godne miasto,
solidne firmy, poczciwi sąsiedzi,
woń ciasta drożdżowego i szarego mydła.
Nie słychać wycia psów i kroków przeznaczenia.
Nauczyciel historii rozluźnia kołnierzyk
i ziewa nad zeszytami.

Первая фотография Гитлера
Вислава Шимборская | Пер. Наталья Астафьева

 А кто этот бутуз, такой прелестный?
Это ж малыш Адольф, чадо супругов Гитлер!
Может быть, вырастет доктором юриспруденции?
Или же в венской опере будет тенором?
Чья это ручка, шейка, глазки, ушко, носик?
Чей это будет животик, еще неизвестно:
печатника, коммерсанта, врача, священника?
Куда эти милые ножки, куда они доберутся?
В садик, в школу, в контору, на свадьбу,
может быть, даже с дочерью бургомистра?

 Лапушка, ангелочек, солнышко, крошка,
когда на свет рождался год назад,
на небе и земле не обошлось без знаков:
весеннее солнце и герани в окнах
и музыка шарманки во дворе,
счастливая планета в розовой бумажке,
а перед родами пророческий сон матери:
голубя во сне видеть — радостная новость,
поймать его же — прибудет гость долгожданный.
Тук-тук, кто там, стучится будущий Адольфик.

 Пеленочка, слюнявчик, соска, погремушка,
мальчонка, слава Богу и тьфу-тьфу, здоровый,
похож на папу-маму, на котика в корзинке,
на всех других детишек в семейных альбомах.
Ну не будем же плакать, господин фотограф
накроется черной накидкой и сделает: пстрык.

Ателье Клингер, Грабенштрассе, Браунау,
а Браунау — город маленький, но достойный,
почтенные соседи, солидные фирмы,
дух дрожжевого теста и простого мыла.
Не слышно ни воя собак, ни шагов судьбы.
Учитель истории расстегивает воротничок
и зевает.